Quyền làm chủ của nhân dân xuyên suốt quá trình sửa đổi

GS-TS Trần Ngọc Đường (Ủy viên thường trực BBT Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992)

Góp ý của GS-TS Trần Ngọc Đường - Ủy viên thường trực BBT sửa đổi Hiến pháp 1992 về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992.

3 nội dung mới trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 lần này là phát huy quyền làm chủ của nhân dân; quyền con người và tiếp tục hoàn thiện bộ máy nhà nước - đây là nội dung GS-TS Trần Ngọc Đường (Ủy viên thường trực BBT sửa đổi Hiến pháp 1992) nhấn mạnh tại buổi triển khai tổ chức lấy ý kiến đóng góp cho Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 (HP) của Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam vào chiều 16.1.2012 ở Hà Nội.

Đảng chịu trách nhiệm trước nhân dân về các quyết định của mình

Theo GS Trần Ngọc Đường, trong Dự thảo HP sửa đổi có 9 nội dung cơ bản,  trong đó có 3 nội dung mới, làm sâu sắc hơn những quan điểm của Đảng. Đặc biệt, việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân là tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt quá trình sửa đổi HP lần này.

Điểm mới đầu tiên là, quyền lực của nhân dân được đưa ngay ở Đ2 của HP, trong đó nêu rõ : “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức”. Nếu như trước kia, nội dung này HP trước cũng đã nêu, nhưng có những điều sau lại mâu thuẫn với nội dung này. Nay điều đó không những không xảy ra mà còn thêm Đ6 bổ sung và hoàn thiện hơn. Theo đó, nhân dân thực hiện quyền làm chủ không chỉ thông qua QH, HĐND mà còn “thông qua các cơ quan khác của Nhà nước”.

Ngay như Đ4, Đảng vẫn là “lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”, nhưng đã được làm rõ hơn khi K2 và K3 của điều này đề cập đến việc Đảng “chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về các quyết định của mình”, đồng thời “các tổ chức của Đảng và đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.” Mặt khác, vai trò của Mặt trận Tổ quốc cũng được nâng lên khi  có nhiệm vụ giám sát và phản biện xã hội “đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức, viên chức.” Tương tự, Công đoàn Việt Nam “tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức...”.

Tuy nhiên, với vai trò giới thiệu nội dung và gợi mở những điều góp ý, GS Trần Ngọc Đường cho rằng: Đ4 đã nói về vai trò lãnh đạo của Đảng, tính giai cấp khá rõ. Do đó, Đ2 không cần nhấn mạnh đến bản chất giai cấp lãnh đạo, mà làm rõ hơn được sức mạnh đại đoàn kết dân tộc thì tốt hơn nhiều.

Thứ hai, về quyền con người, trước để ở Chương IV, nay đã để lên Chương II- cũng đồng nghĩa với vai trò, vị trí thứ hai. Đồng thời, dự thảo Hiến pháp cũng nói rõ: Quyền của công dân chỉ có thể bị giới hạn “trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia; lợi ích dân tộc, quyền lợi ích hợp pháp của người khác”.

Làm rõ các nhánh quyền lực

Điểm mới cuối cùng là HP tiếp tục hoàn thiện bộ máy nhà nước của chúng ta. Theo GS Đường, nội dung này được thể hiện rõ trong Đ2: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Về 3 quyền này, GS Đường cho biết đã đưa vào HP sửa đổi năm 2001, nhưng mới chỉ giới hạn ở Đ2. Lúc đó chưa rõ ai là hành pháp, tư pháp, lập pháp. Với dự thảo HP sửa đổi lần này, đã làm rõ: Quốc hội là quyền lập pháp, Chính phủ là hành pháp và tòa án là tư pháp. Khi đã có sự phân công, phân nhiệm rõ thì cũng tránh chuyện trùng lặp.

Giải thích rõ hơn nội dung này, GS Đường đưa ra thí dụ: Hiện chúng ta cho rằng Chính phủ xây dựng các luật hộ QH, nhưng thực ra các luật chính là các chính sách thực thi của Chính phủ. Do đó, Chính phủ xây dựng luật là đúng thẩm quyền và QH chỉ thẩm tra về tính hợp hiến của nó. Hoặc việc người dân tìm lẽ công bằng là phải tìm đến tòa án chứ không phải tìm đến công an hay viện kiểm sát nhân dân. “Đồng thời, khi phân công rõ ràng rồi thì việc kiểm soát  3 nhánh quyền lực này cũng dễ hơn” - GS Đường nhấn mạnh. Nhưng GS Đường cũng thừa nhận việc làm rõ, tách bạch các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp là vấn đề rất khó. Do đó, đây là nội dung rất cần sự hiến kế, góp ý của mọi người.

GS Đường cũng trăn trở: Thanh tra của ta thực ra cũng chỉ là công cụ thực thi của Chính phủ, của các bộ, ngành và các địa phương, nên các kết luận thanh tra khó mà độc lập được. Do đó, GS Đường cho rằng nếu để viện kiểm sát nhân dân kiểm sát các hoạt động của các bộ, ngành thì hiệu quả hơn nhiều.